Chyba każdy Polak zna wiersz Władysława Bełzy Katechizm polskiego dziecka, zaczynający się od słów:

– Kto ty jesteś?
– Polak mały.
– Jaki znak twój?
– Orzeł biały…

Dla Polaków od najmłodszych lat naturalne są ojczyste barwy i symbole narodowe – biały i czerwony oraz biały orzeł na czerwonym tle. Te znaki stały się czymś nierozerwalnie związanym z polską ziemią, z tradycją i historią, z której wyrosły. Uświęcone przez losy narodu, towarzyszyły Polakom w chwilach wielkiego triumfu, ale i największych dramatów. Wystarczy przypomnieć kilka obrazów z naszej historii.

15 lipca 1410 roku pod Grunwaldem rozgrywa się bitwa wojsk polsko-litewskich z zakonem krzyżackim. W pewnym momencie chorągiew krakowska – z białym orłem na czerwonym tle – chwieje się i wpada w ręce wroga. Krzyżacy wiwatują, Polaków ogarnia przerażenie. Być może właśnie ten moment zmienił losy bitwy – polscy rycerze rzucili się do ataku, odbili chorągiew, która była dla nich świętością. Polacy i Litwini odnieśli jedno z największych zwycięstw w swojej historii.

1 sierpnia 1944 roku warszawiacy, mając dość niemieckiego terroru, wywołują powstanie, by odzyskać wolność. Nie mają mundurów, więc przypinają sobie ukrywane przez pięć lat orzełki do beretów i czapek. Aby odróżniać się od okupanta, noszą biało-czerwone opaski. Od tej pory wiadomo, kto swój, a kto wróg. Te opaski, należące zarówno do dowódców, jak i zwykłych żołnierzy, można dziś oglądać w Muzeum Powstania Warszawskiego.

Czerwiec 2012 roku – Polska współorganizuje turniej Euro 2012. Polaków ogarnia sportowa euforia, a wraz z nią chęć manifestowania swojej tożsamości. Ulice, balkony, samochody toną w biało-czerwonych flagach. Nawet w Wiedniu – wśród tamtejszej Polonii – powiewają nasze barwy.

Znamy nasze kolory i symbole, ale czy wiemy, skąd się wzięły? Orzeł jako symbol polskiej państwowości pojawił się za panowania króla Przemysła II pod koniec XIII wieku. To on jako jeden z pierwszych używał go na swoich pieczęciach. Z czasem biały orzeł na czerwonym tle stał się naturalnym elementem królewskiego herbu. Zmieniał się jego kształt, ale nigdy nie barwy.

Pierwszą powszechnie znaną manifestacją, która pokazała, jak silnie Polacy utożsamiali się z barwami biało-czerwonymi, było uchwalenie Konstytucji 3 maja. Tego dnia na Zamku Królewskim w Warszawie damy dworu wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwonymi szarfami. Niestety, patriotyczny zryw Sejmu Wielkiego zakończył się upadkiem. Po trzecim rozbiorze w 1795 roku Polska zniknęła z mapy na 123 lata. Ale Polacy nie zapomnieli o tym, co ich łączyło – o symbolach i tożsamości.

Podczas powstania listopadowego Sejm Królestwa Polskiego uchwalił 7 lutego 1831 roku, że kokardę narodową stanowić będą kolory herbów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego – biały i czerwony.

Zapis ten stał się źródłem dyskusji: czy barwy narodowe symbolizują tylko Królestwo Polskie, czy także unię z Litwą? Dziś nie ma potrzeby analizować tego sporu – zostawmy go heraldykom. Ważne, że gdy Polska odzyskała niepodległość, biało-czerwone barwy znów stały się symbolem narodu. Nawet w PRL-u władze nie odważyły się ich zmienić – usunięto jedynie koronę z orła. Po upadku komunizmu korona wróciła, a Sejm Rzeczypospolitej uchwałą z 20 lutego 2004 roku ustanowił 2 maja Dniem Flagi. W tym samym dniu przypada również Światowy Dzień Polonii. Intencją ustawodawców było wzmocnienie szacunku dla flagi i integracja Polaków wokół wspólnych barw – niezależnie od miejsca zamieszkania.

W ostatnich latach można zauważyć, że Polacy coraz częściej identyfikują się ze swoimi symbolami narodowymi. Rośnie nasza duma – nie tylko z biało-czerwonej flagi, ale z samego faktu bycia Polakiem. Ten wzrost świadomości narodowej wydaje się proporcjonalny do zmian zachodzących w kraju. Nie jesteśmy już „biednym kopciuszkiem” Europy. Stajemy się państwem, które zyskuje szacunek, a to budzi poczucie dumy i chęć manifestowania naszej tożsamości – również poprzez barwy narodowe.

Często większą potrzebę manifestowania swoich barw mają Polacy mieszkający poza granicami kraju. Widać to szczególnie podczas obchodów świąt narodowych, takich jak Święto Flagi. Być może wynika to z faktu, że w Polsce barwy narodowe kojarzone są głównie z tragicznymi wydarzeniami historycznymi. Współcześnie jednak Polacy coraz chętniej szukają radosnych okazji do świętowania – dlatego równie często widujemy flagi podczas wydarzeń sportowych, jak i podczas rocznic państwowych. Sport daje radość, dumę i jedność – wartości, które także niesie biało-czerwona flaga.

 „Polska, Biało-Czerwoni!” – ten okrzyk tak często słyszany podczas wydarzeń sportowych, to wyraz dumy i poczucia wspólnoty.

Adam Tracz, Polonika nr 220, maj 2013.