Śpiew i muzyka stanowią bardzo ważny element tradycji Kościoła. Dlatego trudno sobie wyobrazić święta Wielkiej Nocy bez tradycyjnych pieśni.

Warto przy tym wiedzieć, że Święta Paschalne to najstarsza uroczystość chrześcijańska, datowana w Polsce już na X wiek – podczas gdy przyjęcie chrztu dokonało się pod koniec IX wieku. Celebracji liturgicznej tego święta towarzyszą zawsze pieśni o tematyce pasyjnej, oparte na motywach męki i cierpienia, ale i radości, związanej ze Zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa.
Repertuar polskich pieśni wielkanocnych jest imponujący. Najlepiej świadczą o tym prace z kręgu literatury staropolskiej, dowodzące, iż utwory te leżą u początków piśmiennictwa w języku polskim. Wynika to z faktu, iż pieśni kościelne w językach narodowych zaczęły powstawać w średniowieczu, kiedy Kościół postanowił uczynić wyjątki dla dwóch największych świąt w świecie chrześcijańskim: Bożego Narodzenia i Wielkanocy. W Kościele dominowała wtedy łacina, a lud, uczestnicząc we wspaniałych nabożeństwach wielkanocnych czy bożonarodzeniowych, chciał dodatkowo móc wyrażać swoje przeżycia duchowe we własnym języku.
W procesjach rezurekcyjnych do dziś śpiewamy dwie najstarsze pieśni: Chrystus z martwych wstał jest i Przez Twe święte z martwych wstanie. Uważa się, iż najwcześniejszym zachowanym przekazem wielkanocnej pieśni religijnej w języku polskim jest żywotny do dnia dzisiejszego utwór Chrystus zmartwychwstał jest. Pierwotna wersja brzmiała Krystus z martwych wstał je – ta polska średniowieczna pieśń wielkanocna, pochodząca sprzed 1365 roku – to najstarszy znany zapis polskiego tekstu poetyckiego. Utwór zapisany został w 1365 przez Świętosława z Wilkowa w Graduale płockim (Graduale plocense).
W kolejnych wiekach pojawiły się różne warianty tekstowe pieśni. W śpiewnikach z XIX i XX w. pierwszy wers utworu przybiera formę Chrystus zmartwychwstał jest lub Chrystus zmartwychwstan jest.

Chrystus z martwych wstał jest,
Ludu przykład dał jest,
Iż nam z martwych wstaci,
Z Bogiem krolewaci.
Kyrie eleison.

Z XIV zapewne wieku pochodzi też druga z wymienionych pieśni, Przez Twe święte z martwy wstanie.

Przez twe święte z martwy wstanie,
Boży Synu, odpuściż nam nasze
zgrzeszenie,
Ty jeś ten świat sam sławił,
Żywot-eś nasz naprawił,
Śmierci-ś wiecznej nas zbawił,
Swąś moc zjawił.

Śpiewając te pieśni nie zawsze mamy świadomość, że sięgamy do korzeni naszej duchowości, która w swoich najważniejszych rysach w niczym się nie zmieniła aż do czasów nam współczesnych.

Patrycja Brzoza, Polonika nr 253, marzec/kwiecień 2015