Od października 2015 roku istnieje możliwość uzyskania bezpłatnej porady psychologicznej w języku polskim w Elternambulanz, czyli poradni dla rodziców.

Ma ona siedzibę w Wilhelminenspital przy Montleartstraße 37 w 16. dzielnicy Wiednia. Oferta adresowana jest do kobiet będących w ciąży oraz do rodziców nowo narodzonych dzieci. Jej inicjatorem jest FEM Frauengesundheitszentrum, organizacja powołana do wspierania zdrowia kobiet. W Elternambulanz można uzyskać porady także w języku polskim. Rozmawiamy na ten temat z polską psycholog, Beatą Piórkowską.

Dlaczego ta oferta skierowana jest akurat do tej grupy osób? Ciąża i przyjście na świat wyczekiwanego dziecka kojarzą się przecież najczęściej z przeżywaniem radości.
– Tak, jest to dla rodziców najczęściej czas radosnego wyczekiwania, ale również czas przygotowywania się na nadchodzącą zmianę w ich dotychczasowym trybie życia, związaną z pojawieniem się nowych obowiązków i ograniczeniem dotychczasowej swobody decydowania o własnej aktywności. Czas związany z przejęciem odpowiedzialności za małą, od nich zależną osobę. Świadomość stojących przed rodzicami zmian i nowych wymagań może wzbudzać u nich niepokój. Szczególnie przyszłe matki, z uwagi na ich rolę w wychowaniu dzieci, mogą czuć się przytłoczone.

Co może powodować taki stan?
– Konfrontacja ze społecznie pożądanym obrazem zaradnej i kochającej matki może prowadzić czasami do dużego obciążenia. Pojawiające się nierzadko po porodzie zaskoczenie, związane z brakiem odczuwania ogromnej radości z przyjścia na świat wyczekiwanego dziecka, oraz poczucie niewystarczających kompetencji w opiece nad nim mogą wzbudzać u kobiet mocne poczucie winy i lęk, że nie poradzą sobie one w roli matki.

Często słyszy się o tak zwanej depresji poporodowej. Co kryje się właściwie pod tym określeniem i jakie są tutaj możliwości pomocy?
– Ciąża, poród i opieka nad noworodkiem są stanami bardzo wyczerpującymi dla kobiety. Przeżycie uczucia radości w momencie przyjścia na świat dziecka zostaje w związku z tym przejściowo przesłonięte uczuciem wyczerpania. Młoda matka potrzebuje czasu na zregenerowanie i przestawienie się na nowy rytm, zależny od naturalnego rytmu dnia dziecka, na nauczenie się rozpoznawania jego potrzeb i ich adekwatnego zaspokajania. Jej zmęczenie i niezrozumiała dla otoczenia koncentracja na sobie są w tym okresie czasu usprawiedliwione i według naukowców stanowią naturalną reakcję ochronną organizmu na wzmożony wysiłek podczas porodu i opieki nad dzieckiem. Czas ten jest potrzebny młodej matce na odnalezienie się w nowej sytuacji. To pomaga jej otworzyć się na dziecko i wyrazić wobec niego swoje uczucia miłości.
Konfrontacja z propagowanymi w mediach i opinii społecznej wyobrażeniami na temat perfekcyjnej i dyspozycyjnej matki, promieniującej szczęściem i miłością już od pierwszej chwili przyjścia na świat dziecka, może prowadzić do dezorientacji i poczucia winy z powodu rzekomego niesprawdzenia się w tej roli. To z kolei może wywoływać przygnębienie i zmniejszenie zainteresowania dzieckiem oraz poczucie wstydu z powodu rozczarowania związanego z przyjściem jego na świat. Te negatywne, dłużej utrzymujące się uczucia mogą stać się podstawą do rozwoju depresji poporodowej.
Rozmowa z psychologiem w zaufanej, pełnej akceptacji atmosferze może umożliwić wyrażenie tych skrywanych, często niezrozumiałych i nieakceptowanych uczuć. Wspólne porozmawianie o przeżywanych uczuciach lęku, wstydu czy zawodu może doprowadzić do zrozumienia przyczyn ich powstania i w efekcie do przeżycia ulgi i odbudowania wiary we własne możliwości w roli matki.

Na jakie dodatkowe trudności mogą napotkać Polki mieszkające w Austrii?
– Oprócz wspomnianych wyżej aspektów, kobiety przebywające za granicą narażone są na dodatkowe czynniki stresujące, mogące mieć niekorzystny wpływ na ich samopoczucie w okresie ciąży, porodu i po porodzie. Należą do nich najczęściej: słaba znajomość języka niemieckiego, niewystarczająca wiedza o austriackim systemie zdrowia oraz systemie socjalno-finansowym, słaba sytuacja materialna i zawodowa, tęsknota za krajem, brak rodziny, a także poczucie dyskryminacji i bycia gorzej traktowanym. Z tych powodów Polki będące w ciąży rzadziej poddają się dodatkowym badaniom, wykraczającym poza Mutter-Kind-Pass i rzadziej korzystają z kursów informacyjnych przygotowujących je do porodu. Również zorientowanie się w zabezpieczeniu finansowym i możliwościach dodatkowej pomocy materialnej w okresie ciąży i po porodzie stanowi dla wielu z nich duże wyzwanie. Z powodu bariery językowej Polki czują się często nieprzyjemnie traktowane, zbywane i niedoinformowane. Brak rozeznania w nowej złożonej sytuacji potęguje ich dezorientację, niepokój i rozdrażnienie. Oddalenie od rodziny pozbawia z kolei tak ważnego w tym okresie wsparcia. Te niekorzystne stany emocjonalne nie sprzyjają kształtowaniu się pogodnej i spokojnej atmosfery oczekiwania na dziecko i opieki nad nim. Wsparcie psychologiczne w języku ojczystym może pomóc w zorientowaniu się w austriackim systemie zdrowia i pomocy socjalnej, szczególnie w zakresie opieki nad kobietami w ciąży i po porodzie. Rozmowa z psychologiem może dać okazję do wyrażenia obaw dotyczących oczekiwanego porodu, rozładowania napięć i rozdrażnienia powstałych na skutek niesatysfakcjonujących doświadczeń, jak i okazać się dużym wsparciem w tym szczególnym czasie. Taka forma pomocy może zatem wpłynąć korzystnie na samopoczucie matki i w dalszej kolejności na samopoczucie dziecka.

Sam poród i bezpośredni czas po porodzie stanowią więc duże wyzwanie dla matki. Z drugiej strony wiele badań naukowych podkreśla znaczenie tego okresu dla kształtowania się pozytywnej więzi emocjonalnej między matką i dzieckiem i jej wpływu na dalszy jego rozwój. Jakie czynniki mogą sprzyjać temu rozwojowi?
–Z licznych badań naukowych wynika, że oprócz podstawowych potrzeb fizjologicznych, takich jak głód, pragnienie, sen czy ciepło, dla prawidłowego rozwoju noworodka, a później dziecka, bardzo ważne jest zaspokojenie jego potrzeb emocjonalnych, takich jak bliskość i poczucie bezpieczeństwa. Odgrywa to bardzo ważną rolę w utrzymaniu zdrowia fizycznego i psychicznego maleństwa. Tak jak już wspomniałam, dobre samopoczucie matki wpływa korzystnie na samopoczucie dziecka. Z tego powodu ważne jest zaoferowanie matce po porodzie pomocy i odciążenie jej od innych dotychczasowych obowiązków. Szczególnie w pierwszej fazie po porodzie niemowlę potrzebuje jej szczególnej opieki i bliskości fizycznej. Nieregularny rytm snu i odżywiania, czynności pielęgnacyjne wymagają od matki 24-godzinnej gotowości do opieki nad noworodkiem. W tym czasie ważne jest, aby młoda matka mogła znaleźć czas na odpoczynek i regenerację. Brak takiej możliwości prowadzi do przesilenia i rozdrażnienia, co znowu niekorzystnie odbija się na dziecku, które wyczuwa niepokój matki i trudniej jest je uspokoić. Nie zawsze jednak stworzenie takich warunków okazuje się łatwe: czasami mogą pojawić się dodatkowe okoliczności po stronie dziecka lub matki (kolki, spór z partnerem), które utrudniają utrzymanie tej ważnej więzi emocjonalnej. Dążenie do jej utrzymania jest jednak bardzo ważne, bo nie tylko daje ono maleństwu podstawy do odważnego poznawania świata, ale też wpływa na pogłębienie uczucia miłości matki do dziecka.

Jaki jest zakres oferowanej pomocy? Z jakimi problemami kobiety mogą zgłaszać się do Elternambulanz?
– Zakres pomocy jest bardzo szeroki. Służymy paniom możliwością rozmowy o przytłaczających je problemach, poradą lub terapią psychologiczną. Poprzez bliską współpracę z różnymi innymi organizacjami służymy także wsparciem w znalezieniu adekwatnych form pomocy. Przy trudnościach komunikacyjnych związanych ze słabą znajomością języka istnieje możliwość towarzyszenia podczas rozmowy.

Jakie są warunki uzyskania pomocy psychologicznej w ramach tej bezpłatnej oferty?
– Jedynym warunkiem jest umówienie terminu spotkania pod numerem telefonu: 0650 54 63 066. W poniedziałek w godzinach od 8: 30 do 12: 30 istnieje możliwość ustalenia terminu i nawiązania pierwszego kontaktu telefonicznego w języku polskim.

Jak dotąd w rozmowie była mowa o kobietach, matkach. Czy ta oferta jest kierowana tylko do kobiet?
– Oferta ta powstała z myślą o kobietach, ale ojcowie mają do spełnienia tak samo ważną rolę w przyjściu na świat i opiece nad dziećmi. Dlatego także oni – być może z innym zakresem problemów albo wątpliwości – mogę się do nas zwracać o pomoc lub poradę.

Patrycja Brzoza, Polonika nr 252, styczeń/luty 2016.