Według prawa europejskiego Polacy mają prawo przebywać, pracować i osiedlać się w innych krajach Unii Europejskiej.

Dnia 27 czerwca w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu odbyło się kolejne spotkanie informacyjne z cyklu Vademecum Polaka w Austrii.Tym razem poruszone zostały kwestie dotyczące prawa pobytowego, przyznawania obywatelstwa oraz przepisów związanych z zamieszkaniem w Austrii. Na powyższe pytania odpowiadała Danuta Strobl, wieloletnia pracownica Magistratu ds. Obcokrajowców (MA 35).

Pobyt do trzech miesięcy
Obywatele Unii Europejskiej mają prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium innego kraju UE. Swobodny przepływ osób stanowi jedną z podstawowych zasad Unii. Co do zasady każdy obywatel ma prawo pobytu w innym państwie członkowskim, kiedy nie przekracza on trzech miesięcy. Jedynym wymogiem w takim wypadku jest legitymowanie się ważnym dokumentem tożsamości (dowodem osobistym lub paszportem). Pobyt taki zwany jest turystycznym.
Ograniczenia swobodnego przemieszczania się i pobytu mogą mieć miejsce w przypadkach zagrażających polityce bezpieczeństwa państwa i zdrowiu publicznemu. Nałożony wcześniej zakaz wjazdu do Austrii pozostaje aktualny w stosunku do osób, które wydalono na mocy postanowienia sądu.
Ważną sprawą jest to, że rozpoczynając pracę na terenie Austrii należy się zameldować. Konieczność meldunku wynika z obowiązującego w tym kraju prawa i występuje również w następujących sytuacjach:
 jeżeli zatrzymujemy się w Austrii na dłuższy okres,
 w przypadku zmiany adresu na terenie Austrii (gdy zostaje zmieniony pobyt stały),
 gdy miejsce pobytu zmienia się czasowo.
Obywatel w przeciągu 3 dni od przyjazdu na teren Austrii musi zameldować siebie oraz członków swojej rodziny. Czas na meldunek może zostać wydłużony maksymalnie do trzech miesięcy. Jednak w przypadku, gdy osoba melduje się w Austrii na stałe, urząd może wymagać okazania dokumentu świadczącego o wcześniejszym wymeldowaniu lub przemeldowaniu. W przypadku meldowania nowo narodzonego dziecka wystarczy okazać akt urodzenia oraz wypełnić Meldezettel, czyli formularz meldunkowy.
Pobyt powyżej trzech miesięcy
Obywatele państw członkowskich mają prawo do pobytu i osiedlenia się na terenie Austrii powyżej 3 miesięcy, jeżeli spełniają następujące warunki:
 są zatrudnieni lub sami prowadzą działalność gospodarczą,
 mają dla siebie oraz członków rodziny wystarczające środki finansowe na utrzymanie i pełne ubezpieczenie zdrowotne, umożliwiające pobyt na terenie Austrii bez konieczności ubiegania się o świadczenia i zapomogi socjalne,
 głównym celem ich pobytu jest zdobywanie wykształcenia (np. studia).

Anmeldebescheinigung – potwierdzenie zameldowania/legalności pobytu w Austrii
Dokument ten wydawany jest w Urzędzie ds. Obcokrajowców (MA 35). Wniosek o jego wydanie należy złożyć w ciągu 4 miesięcy od przyjazdu do Austrii, w innym wypadku bowiem przewidziana jest kara administracyjna. Należy wówczas udowodnić urzędowi konkretny cel osiedlenia. Osoby legalnie pracujące na terenie Austrii, bez względu na rodzaj umowy, upoważnione są do otrzymania Anmeldbescheinigung. Ten dokument jest podstawą przy załatwianiu wielu formalności, takich jak staranie się o mieszkanie, założenie firmy, uzyskanie kredytu czy zameldowanie samochodu.
Według przepisów austriackich Anmeldbescheinigung potwierdza legalność pobytu danego obywatela. Od wydania tego dokumentu liczony jest również czas upoważniający do złożenia wniosku o obywatelstwo austriackie. Również najbliższa rodzina osób potwierdzających legalność swojego pobytu (dzieci do 21. roku życia lub powyżej tego wieku w przypadku pełnej zależności finansowej od rodziców, małżonkowie) ma prawo pobytu i otrzymania tego dokumentu. Obywatele krajów UE posiadający Anmeldbescheiniging nabywają po 5 latach nieprzerwalnego pobytu na terenie Austrii prawo do pobytu stałego, zwane Bescheinigung des Daueraufenthaltes. Dokument ten jednak traci swoją wartość w momencie, kiedy obywatel przebywa dłużej niż dwa lata poza Austrią.
Osoby, które nie są członkami UE, ale nabywają prawo legalności swojego pobytu, oraz ich najbliższa rodzina otrzymują na 5 lat zaświadczenie zwane Aufenthaltskarte. Po 5 latach legalnego, nieprzerwalnego pobytu otrzymują dokument Daueraufenhaltskarte. Najbliżsi i pozostali członkowie rodziny zachowują z kolei prawo do pobytu na terenie Austrii także w przypadku rozwodu, śmierci lub stałego wyjazdu za granicę (emigracji) osoby sprowadzającej.

Przyznawanie obywatelstwa austriackiego
Jednym z podstawowych warunków otrzymania obywatelstwa austriackiego jest przynajmniej dziesięcioletni legalny i nieprzerwalny pobyt w Austrii. Kolejnym – nieskazitelność prawna obywatela, tzn. brak wyroku skazującego, brak wszczętego postępowania karnego (w kraju i za granicą), brak poważnych naruszeń administracyjnych. Ważne są potwierdzenie stałych dochodów oraz znajomość języka niemieckiego oraz podstawowa znajomość systemu demokratycznego i wynikających z niego założeń, na bazie których funkcjonuje państwo austriackie. Inną opcją jest przynajmniej pięcioletnie małżeństwo z obywatelem austriackim.
Podczas starania się o obywatelstwo należy złożyć rezygnację z dotychczasowego obywatelstwa (należy być przy tym świadomym, że wiąże się to z utratą wielu praw). Tylko w szczególnych przypadkach możliwe jest posiadanie podwójnego obywatelstwa.

Katarzyna Szot, Polonika nr 262, wrzesień/październik 2017