Wiele osób zatrudnionych w Austrii w prywatnych gospodarstwach domowych, przy sprzątaniu, gotowaniu, opiece czy też pracach w ogrodzie, pracuje w tzw. szarej strefie. Zazwyczaj nie zdają oni sobie sprawy, że mogą zalegalizować zarówno osiągane z pracy dochody, jak i swój pobyt. Trzeba przestać się bać i zabezpieczyć swoją egzystencję.

Pracując na czarno należy mieć na uwadze, że szczególnie w trakcie wykonywania pracy fizycznej dochodzi do wypadków przy pracy, jak i wyczerpania fizycznego organizmu, a rachunek za opiekę medyczną może okazać się zbyt wysoki w przypadku braku ubezpieczenia.

Dienstleistungsscheck – czek za usługę
W roku 2006 ustawodawca austriacki wyszedł naprzeciw problemom osób zatrudnianych na czarno i wprowadził nową regulację tzw. Dienstleistungsscheck – czek za usługę.
Dienstleistungsscheck nie stanowi umowy o pracę, lecz jest formą zatrudnienia na czas określony i to maksymalnie na jeden miesiąc. Zlecenie wykonania danej usługi może być co miesiąc wznawiane, a za każdy dzień zatrudnienia pracodawca ma obowiązek wystawić osobny czek jako wynagrodzenie. Zatrudnić się można w ten sposób tylko do prostych prac niewymagających specjalnych kwalifikacji i nie dotyczy to najbliższych członków rodziny. Z Dienstleistungsscheck mogą skorzystać tylko osoby posiadające obywatelstwo jednego z krajów Unii Europejskiej.

Ustawowa płaca minimalna
W roku 2017 wprowadzono ustawową płacę minimalną za pracę wykonywaną w prywatnych gospodarstwach domowych. Jest to minimalna stawka godzinowa, której pracodawca nie może obniżać, a w jego gestii pozostaje, czy zapłaci więcej.
Poniższa tabela przedstawia minimalne stawki godzinowe uzależnione od rodzaju wykonywanej pracy:

Przykład: pani Teresa ma pracę dochodzącą, w ramach której raz w tygodniu przez 5 godzin sprząta duży dom w okolicach Wiednia. Czasem pieli też przydomowy ogródek. Jej pracodawca, pan Reinhard, zatrudnił ją w formie czeku za usługę, czyli Dienstleistungsscheck, i płaci za jej godzinę pracy 13 euro. Ustawowa minimalna płaca za godzinę wynosi 11,75 euro, więc pan Reinhard właściwie wywiązał się ze swojego obowiązku rozliczenia jako pracodawca, przekazując pani Teresie do realizacji czek na 65 euro (5 x 13 euro = 65 euro).

Ubezpieczenie pracownika
Pracodawca dokonuje zakupu czeku w odpowiedniej wysokości i jednocześnie opłaca składkę na ubezpieczenie wypadkowe za pracownika. Pracownik z Dienstleistungsscheck podlega więc automatycznie ubezpieczeniu od nieszczęśliwych wypadków przy pracy, zarówno tych, do których doszło w trakcie wykonywania pracy, jak też w drodze do pracy i do domu z pracy.
Pracownik taki ma też prawo do samodzielnego dobrowolnego odprowadzania składek na ubezpieczenie chorobowe i emerytalne za siebie i najbliższych członków rodziny. Składka, tak jak w przypadku osób zatrudnionych jako geringfügig na podstawie umowy o pracę, w roku 2017 wynosi 60,09 euro miesięcznie. Zainteresowani powinni się zwrócić z wnioskiem do Okręgowej Kasy Chorych (GKK – Gebietskrankenkasse). Wniosek o dobrowolne ubezpieczenie w przypadku zatrudnienia geringfügig: „Auftrag auf selbstversicherung bei geringfügiger Beschäftigung” dostępny jest online na stronie internetowej Okręgowej Kasy Chorych www.wgkk.at.
Wynagrodzenie w ramach czeku za usługę nie może przekroczyć kwoty granicznej 583,15 euro w miesiącu. Jest to szeroko omawiana w poprzednim numerze „Poloniki” granica niskiego dochodu: Geringfügigkeitsgrenze, w 2017 roku wynosząca 425,70 euro w miesiącu i powiększona proporcjonalnie o 14. i 13. pensję, której pracownik w ramach czeku za usługę nie otrzymuje. Co się dzieje, jeżeli granica wynagrodzenia za pracę u jednego lub kilku pracodawców w danym miesiącu (583,15 euro) zostanie przekroczona? Wtedy powstaje u zatrudnionego w ramach czeku za usługę obowiązek ubezpieczenia chorobowego i emerytalnego. Z Okręgowej Kasy Chorych przesłane zostanie wezwanie do zapłaty należnych składek w wysokości 14,70% od wynagrodzenia za miesiąc, w którym ustawowa granica została przekroczona.
Należy tutaj zwrócić uwagę na początek i koniec okresu ubezpieczenia. W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i emerytalnego pracownik podlega ubezpieczeniu w miesiącu zatrudnienia i w miesiącu następnym, jeżeli odprowadził składkę za następny miesiąc. Co oznacza, że ma on prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej w miesiącu, w którym wykonywał usługę, i w następnym, jeżeli za następny miesiąc opłacił składkę.

Rejestracja pracownika
Wszystkie niezbędne informacje dotyczące Dienstleistungsscheck dostępne są na stronie internetowej DLS-online: www.dienstleistungsscheck-online.at. Strona jest przygotowana niestety tylko w języku niemieckim, ale można ją polecić austriackiemu pracodawcy i w ten sposób rozwiać jego wątpliwości dotyczące tej formy zatrudnienia. Jest to specjalna platforma internetowa umożliwiająca zarówno pracodawcy, jak też pracownikowi dokonanie wszystkich formalności online: rejestracji pracownika, zakupu czeku przez pracodawcę, realizacji czeku przez pracownika i dokonania przelewu.
Dla osób nieposiadających dostępu do internetu przewidziano inne rozwiązania. Pracodawca dokonuje zakupu odpowiedniego czeku przez platformę internetową DLS-online, w Trafiku lub na poczcie. Za pierwszym razem trzeba razem z pracodawcą wypełnić odpowiedni załącznik. Należy w nim podać dane pracodawcy i pracownika: imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer ubezpieczenia e-card (jeżeli posiada) i numer europejskiego konta bankowego w walucie euro, na które ma być przesłane wynagrodzenie. W przypadku braku konta bankowego przesłane zostanie ono pocztą. Załącznik powinien zostać niezwłocznie przedłożony osobiście lub drogą pocztową w Okręgowej Kasie Chorych (GKK) albo przekazany przez DLS-online.

Wykonanie usługi
Pracodawca kupuje co miesiąc nowy czek i opłaca składkę na ubezpieczenie wypadkowe pracownika. Czek przekazuje pracownikowi jako wynagrodzenie za pracę. Pracownik rejestruje czek przez DSL-online, na poczcie lub w Okręgowej Kasie Chorych (GKK). Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau dokonuje przelewu wynagrodzenia na konto bankowe lub przesyła je pracownikowi drogą pocztową (jeżeli nie posiada on konta bankowego).

Podatek
Jeżeli łączny dochód z pracy w danym roku kalendarzowym nie przekroczy kwoty wolnej od opodatkowania 12 000 euro, również dochody uzyskane w ramach czeku za usługę pozostają wolne od podatku. Jeżeli w roku kalendarzowym osiągnięty z tej pracy dochód będzie wyższy niż 12 000 euro, Urząd Skarbowy (Finanzamt) prześle do wypełnienia formularz rocznej deklaracji podatkowej L1, a dochód ten zostanie opodatkowany zgodnie z obowiązującą taryfą podatkową.

Wady Dienstleistungsscheck
Po pierwszych dziesięciu latach od wprowadzenia opcji zatrudnienia na „czek za usługę” okazało się, że regulacja ta nie przynosi oczekiwanych rezultatów. W praktyce niewiele osób bowiem korzysta z tej możliwości. Przyczyną małej popularności tego rozwiązania z pewnością jest słaba reklama. Tak Austriacy, jak też obcokrajowcy zatrudniani w domach prywatnych nie mają pojęcia o jego istnieniu.
Z drugiej strony, osoby korzystające z tej możliwości skarżą się na biurokratyzację i brak swobodnego obrotu gotówkowego, bowiem zapłata za wykonaną pracę dokonywana jest za pośrednictwem czeku, który pracownik powinien zrealizować najpóźniej do końca następnego miesiąca kalendarzowego po miesiącu, w którym dokonano jego zakupu. Jeżeli nie zrealizuje on czeku w tym czasie, wynagrodzenie za pracę przepada, a gotówka pozostaje do dyspozycji skarbu państwa austriackiego. Są to jednak jedyne wady tego nowatorskiego na rynku europejskim przedsięwzięcia.

Zalety Dienstleistungsscheck
Biurokratyzacja systemów jest powszechna, a obsługa „czeku za usługę” nie jest tu wyjątkiem. Dzisiaj wypłata wynagrodzenia rzadko odbywa się poprzez wypłatę gotówki, jedynie znikoma część społeczeństwa nie posiada konta bankowego. Czy ktoś zatrudniony na podstawie umowy o pracę skarży się z tego powodu, że musi potwierdzić dokumentem swoją tożsamość i że przez podanie swoich danych osobowych i rejestrację w urzędzie utraci swoją anonimowość? Do tego praca dorywcza w gospodarstwie domowym awansuje do formy legalnego zatrudnienia, a osoba zatrudniona w ramach czeku za usługę nie ma już czarnej dziury w życiorysie za okresy, kiedy ciężko pracowała. Ma udokumentowane potwierdzenie swojej aktywności zawodowej, jak i zdobytej znajomości języka obcego. To rzecz niebagatelna w przypadku poszukiwania nowej pracy. Po latach osoby zatrudnione legalnie cieszyć też będą opłacone okresy składkowe do ustawowej austriackiej emerytury. Stąd dobrze jest zdawać sobie sprawę z istnienia takiej możliwości, aby móc podjąć właściwą decyzję.

Dagmara Urbańczyk, Polonika nr 262, wrzesień/październik 2017