Zawierając umowy ubezpieczeniowe należy przede wszystkim bardzo dokładnie czytać ich postanowienia, szczególnie te dotyczące możliwości ich wypowiedzenia. Cały szkopuł polega na bardzo wnikliwym przeanalizowaniu treści umowy i uzyskaniu jak najbardziej wyczerpującej informacji jeszcze przed jej podpisaniem.

Podstawowa zasada: pytaj zanim podpiszesz, nie podpisuj, jak nie rozumiesz. Agent ubezpieczeniowy nie zawsze poinformuje o wszystkich istotnych punktach związanych z możliwością wypowiedzenia umowy albo pominie kosztowne „skutki uboczne” wypowiedzenia.

Przede wszystkim należy rozpocząć od świadomego wyboru okresu trwania umowy, bowiem nie zawsze warto zawierać umowy na 20 czy 30 lat. Duże znaczenie ma tu Państwa sytuacja osobista (np. planowany rozwód), plany rodzinne (np. założenie/poszerzenie rodziny) i zawodowe (np. utrata pracy). Warto zatem dobrze zastanowić się przed podjęciem decyzji.
Należy dokładnie sprawdzić informację agenta ubezpieczeniowego, a szczególnie zwrócić uwagę na zapewnienia, że wcześniejsze wypowiedzenie umowy nie będzie prowadziło do żadnych konsekwencji finansowych. W tym celu zgodnie z zasadą pytaj, zanim podpiszesz, nie podpisuj, jak nie rozumiesz. Należy pytać, pytać i jeszcze raz pytać! Ewentualnie można skorzystać z pomocy adwokata.
Zazwyczaj umowa zawierana na okres dłuższy niż 3 lata wiąże się z rabatem z tytułu długiego okresu trwania umowy. W przypadku wypowiedzenia takich umów rabat należy zwrócić, o czym nie zawsze chętnie informują agenci ubezpieczeniowi. Uwaga! Nie każda klauzula umowna dotycząca rabatu z tytułu długości trwania umowy jest zgodna z prawem. Dlatego tak istotna jest wnikliwa analiza postanowień umownych. Przykład jednej z klauzul, którą Sąd Najwyższy (OGH) uznał za niezgodną z prawem: Bei der Berechnung der Jahresprämie wurde ein Dauerrabatt von 20% (das sind bei einer Jahresprämie von EUR xxx jährlich EUR xxx) berücksichtigt, dessen Rückerstattung der Versicherer bei vorzeitiger Auflösung verlangen kann. Powyższa klauzula zgodnie z § 879 ABGB (kodeksu cywilnego) jest sprzeczna z prawem, ponieważ w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy nie jest brane pod uwagę, ile lat obowiązywała niniejsza umowa. Przykładowo rozwiązanie umowy zawartej na okres 9 lat po upływie 3 lat nie może być porównywane z rozwiązaniem umowy po upływie 8 lat.
Równie wnikliwie warto przeanalizować postanowienia dotyczące samego prawa do wypowiedzenia umowy. Okres wypowiedzenia umowy – 1 miesiąc lub 3 miesiące – zależy od jej rodzaju i powodu wypowiedzenia.
Wypowiadając umowę należy zawsze dokonać tego w formie pisemnej i wysłać listem poleconym. Choć dla ważności wypowiedzenia znaczenie ma fakt dotarcia wypowiedzenia do ubezpieczyciela, a nie data stempla pocztowego, to opłaca się zachować dowód nadania pisma listem poleconym wraz z jego kopią, jako dowód tej czynności prawnej.

Ubezpieczenie na życie (Lebensversicherung)
W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia na życie należy pamiętać, że wypłacona wówczas przez ubezpieczyciela kwota może okazać się dużo niższa niż płacone miesięcznie składki. Co wtedy? Jeżeli agent ubezpieczeniowy niewłaściwie lub wcale Państwa nie poinformował o takich konsekwencjach, należy negocjować z ubezpieczycielem możliwość odstąpienia od umowy bez konieczności ponoszenia specjalnej opłaty z tego tytułu (Stornoabschlag). Udowodnienie takiej sytuacji jest oczywiście niezmiernie trudne, można natomiast skorzystać np. z pomocy świadków.
Alternatywą może okazać się również możliwość odstąpienia od konieczności płacenia składki. W takiej sytuacji umowa ubezpieczenia nie traci ważności i obowiązuje aż do końca zawartego w umowie okresu ubezpieczeniowego, odpada natomiast obowiązek opłaty składek (Prämie). Po zakończeniu okresu trwania umowy ustalona w niej wypłacana kwota ubezpieczenia będzie niższa od ustalonej. Uwaga! Taka możliwość musi być jednak przewidziana w umowie.
W przypadku gdyby agent ubezpieczeniowy błędnie lub wcale nie wyjaśnił możliwości odstąpienia od umowy lub niedokładnie wyjaśnił warunki ubezpieczenia i wysokość wypłacanych świadczeń, można wystąpić do sądu przeciw ubezpieczycielowi z roszczeniem odszkodowawczym. Pamiętajmy jednak, iż ciężar dowodu spoczywa w takim przypadku na powodzie, a dowiedzenie zaniechania lub naruszenia obowiązku informacji przez agenta ubezpieczeniowego jest bardzo trudne.

Ubezpieczenie domu/mieszkania (Haushaltsversicherung)
Od umowy ubezpieczenia domu/mieszkania można odstąpić z różnych powodów. Najczęściej znajdują Państwo tańszego ubezpieczyciela lub zmieniają miejsce zamieszkania i chcą z tego tytułu rozwiązać umowę. Co w takiej sytuacji?
Należy pamiętać, że wypowiedzenie umowy ubezpieczenia domu/mieszkania (zawartej na okres dłuższy niż 3 lata) jest możliwe dopiero po upływie 3 lat (Grundlaufzeit). Potem umowę można wypowiedzieć z upływem każdego kolejnego roku, z zachowaniem oczywiście miesięcznego terminu wypowiedzenia. Uwaga! Aby zachować miesięczny termin wypowiedzenia, musi ono w takim terminie dotrzeć do wiadomości ubezpieczyciela. Przekładając to na język laików, przy ubezpieczeniu zawartym np. w marcu 2017 roku na okres 9 lat sama możliwość wypowiedzenia umowy pojawia się dopiero po upływie 3 lat, tj. w marcu 2020 roku. Potem umowę można wypowiedzieć z upływem każdego kolejnego roku z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia, czyli na podanym przykładzie najpóźniej w styczniu każdego następnego roku.
Wypowiadając umowę ubezpieczenia na dom/mieszkanie z tytułu przeprowadzki, należy pamiętać o tym, że wypowiedzenie umowy musi dotrzeć do ubezpieczyciela jeszcze przed dniem planowanej przeprowadzki. Skutecznie wypowiedziana umowa przestaje obowiązywać w dniu przeprowadzki. Określenie „dnia przeprowadzki” następuje najczęściej poprzez wskazanie ubezpieczycielowi konkretnej daty.
W przypadku nieskorzystania z prawa do wypowiedzenia ubezpieczenie obowiązuje również w trakcie przeprowadzki i przechodzi na nowy dom/mieszkanie.
Ubezpieczenie AC (Kaskoversicherung)
Zdarza się tak, że ubezpieczenie AC w sytuacji wypadku zostaje wypowiedziane przez ubezpieczyciela. Dlaczego? Uzasadnieniem jest duża liczba wypadków ubezpieczonego pojazdu w poprzednich latach.
Ubezpieczyciel ma prawo wypowiedzenia umowy w sytuacji, gdy dojdzie do wypadku. Oznacza to, iż ubezpieczenie na przyszłość zostanie wypowiedziane, natomiast powstała w wypadku szkoda zostanie jeszcze przez ubezpieczyciela pokryta. Nie istnieje jednak żadna regulacja prawna, która stanowiłaby o maksymalnej wysokości szkody i decydowała o możliwości wypowiedzenia umowy przez ubezpieczyciela z tego tytułu. Zatem ubezpieczyciele sami ustalają swoje limity szkody. Co w takiej sytuacji? Nie pozostaje nic innego, jak próba negocjacji z ubezpieczycielem dalszych warunków ubezpieczenia.

Ubezpieczenie prawne (Rechtsschutz)
Ubezpieczenie prawne obowiązuje dopiero po upływie trzech miesięcy od jego zawarcia (Wartefrist). Aby można było skorzystać z polisy ubezpieczeniowej, „zdarzenie prawne” musi mieć miejsce w trakcie obowiązywania polisy. Co to oznacza? Przykładowo dochodzenie roszczeń z tytułu zawartej umowy najmu zostanie pokryte przez ubezpieczyciela, jeżeli umowa najmu została zawarta najwcześniej po upływie trzech miesięcy od zawarcia polisy ubezpieczeniowej. Jeżeli umowa najmu została zawarta wcześniej, wyklucza to możliwość skorzystania z ubezpieczenia Rechtsschutz. Ponadto czynność musi być objęta pakietem naszego ubezpieczenia. Przykładowo w postępowaniu karnym czyny umyślne, np. morderstwo, kradzież, oszustwo, umyślne uszkodzenie ciała (np. umyślne popchnięcie kogoś, w konsekwencji czego ofiara łamie nogę), są wyłączone z zakresu ubezpieczenia, podobnie jak wszelkie spory z ubezpieczycielem prawnym (czyli z Rechtsschutzem).
Warto zwrócić również uwagę na możliwość wolnego wyboru adwokata, na co nie każda umowa zezwala.
Uwaga: przy wszelkich zmianach pakietów ubezpieczeniowych może dojść do luk w okresach ubezpieczenia, które zaowocują brakiem obowiązywania w niezbędnym czasie ubezpieczenia i tym samym ubezpieczyciel nie pokryje kosztów niezbędnych czynności prawnych.

W 2017 roku pismo „Polonika” zorganizowało sześć spotkań informacyjnych w cyklu „Vademecum Polaka w Austrii”. Ostatnie z nich odbyło się w grudniu ubiegłego roku. Wśród wielu poruszonych tematów znalazła się kwestia rozwiązywania umów ubezpieczeniowych, którą prezentujemy w numerze 264, styczeń/luty 2018. Inne tematy spotkania zostaną przedstawione w kolejnych numerach „Poloniki”.

Autorka tekstu, adwokat dr Agata Wolińska-Umschaden, prowadzi własną międzynarodową kancelarię z siedzibą w Wiedniu i Gdańsku.