Dyżur marzec - kwiecień 2025
Jestem zatrudniony w firmie jako mechanik, a moja żona spodziewa się dziecka. Czy z tytułu porodu coś mi się należy? Jakie mam prawa?
– W Austrii istnieje wiele możliwych przywilejów, które się należą ojcu z tytułu narodzin dziecka. Jednym z nich jest dodatkowy urlop (tzw. Sonderurlaub). Ten urlop należy się jednak tylko pracownikom objętym tzw. umową zbiorową (tzw. Kollektivvertrag). Tylko ta umowa przewiduje możliwość dodatkowego urlopu. Jego długość jest uregulowana w umowie zbiorczej i wynosi od 1 do 3 dni. Jeśli dany pracownik natomiast nie jest objęty umową zbiorczą, to dodatkowy urlop mu nie przysługuje. W tym przypadku ojciec może więc tylko i wyłącznie zażądać urlopu płatnego, o ile taki mu jeszcze przysługuje (regularny urlop 5 tygodni w roku). Oczywiście, na taki urlop pracodawca może się zgodzić, ale nie musi. Jeśli pracodawca zgody nie wyrazi, to pracownik może taką zgodę zastąpić decyzją sądową, jeśli ma uzasadnione powody (w tym przypadku można te powody potwierdzić).
Dalszą możliwością jest zwolnienie lekarskie z obowiązku wykonywania pracy ze względu na konieczną opiekę (tzw. Pflegefreistellung): jeśli stan zdrowia dziecka lub matki się w takiej mierze pogorszy, że konieczna jest opieka nad matką i dzieckiem lub tylko nad dzieckiem (jeśli matka nie jest w stanie), to ojcu należy się zwolnienie z obowiązku wykonywania pracy w wysokości jednego tygodnia rocznie ( = 5 lub 6 dni pracy). Należy tu okazać potwierdzenie lekarskie, z którego wynika, że ta opieka jest konieczna (tzw. Pflegefreistellung). W pewnych przypadkach może należeć się jeszcze dodatkowy tydzień (czyli w sumie dwa tygodnie) na konieczną opiekę.
Ponadto ojcowie mają od kilku lat możliwość pójścia na karencję (tzw. Väterkarenz): W zależności od wybranego przez matkę modelu karencji, także ojciec dziecka ma do niej prawo. Warunkiem jest, że matka i ojciec mieszkają z dzieckiem pod jednym dachem. W przypadku wyboru przez ojca karencji musi on to zgłosić pracodawcy najpóźniej w 8 tygodni od narodzin dziecka. Karencja ojca rozpoczyna się zawsze po karencji matki. W okresie karencji pracownikowi nie należy się pensja od pracodawcy, lecz otrzymuje tzw. Kinderbetreuungsgeld, który wypłacany jest przez Republikę Austrii.
Istnieje też możliwość, a konkretnie prawo do zmniejszenia etatu pracy (tzw. Elternteilzeit): Teoretycznie ojciec ma prawo do zmniejszenia etatu po porodzie dziecka, ale obowiązuje to tylko jeśli: jest w firmie zatrudniony od co najmniej 3 lat i firma zatrudnia więcej niż 20 pracowników. Jeśli te warunki nie są spełnione, to takiego przywileju nie można wymusić. Istnieje jednak możliwość uzgodnienia tego z pracodawcą (na co on oczywiście może ale nie musi się zgodzić). I w tym przypadku jest warunkiem, że matka, ojciec i dziecko muszą mieszkać pod jednym dachem.
Kolejna kwestia to ochrona przed zwolnieniem (tzw. Kündigungsschutz): ojcu nowo narodzonego dziecka należy się w dwóch przypadkach ochrona przed zwolnieniem z pracy, a mianowicie: jeśli wybierze on karencję (obojętnie który model) lub wybierze pracę w niepełnym wymiarze godzin (też w przypadku uzgodnienia z pracodawcą). W przypadku karencji: od momentu zgłoszenia pracodawcy zamiaru wzięcia karencji (najwcześniej jednak 4 miesiące przed przejściem na karencję) do 4 tygodni po zakończeniu karencji, a w przypadku zmniejszenia etatu: od momentu zgłoszenia pracodawcy (lub uzgodnienia z nim) zamiaru zmniejszenia wymiaru godzin (najwcześniej jednak 4 miesiące przed przejściem na mniejszy etat) do 4 tygodni po zakończeniu mniejszego etatu, pracownik (ojciec) nie może zostać zwolniony.
Ewentualne ulgi finansowe: ze względu na narodziny dziecka możliwe są pewne ulgi finansowe w formie innego naliczania podatku lub przyznania tzw. Steuerfreibeträge. Z tego powodu pracodawca powinien fakt narodzin dziecka u jednego z pracowników zgłosić do księgowości, która nalicza pensję. Ponadto od narodzin dziecka należy się rodzicom tzw. Familienbeihilfe. W tym wypadku należy złożyć wniosek w urzędzie skarbowym.
Ojciec mojego dziecka złożył wniosek o ustalenie kontaktów z naszym 15-letnim synem, ponieważ chce się z nim regularnie widywać. Powiedział synowi, że może samodzielnie wyrazić swoje zdanie przed sądem, i zasugerował mu, aby powiedział, że chce jak najczęściej się z nim spotykać. Jaką rolę pełni syn w takim postępowaniu? Czy ma prawo do wyrażenia swojej opinii?
– Nie jest to pierwsze pytanie odnośnie tego, jakie prawa mają dzieci w Austrii przed sądem. Jak już odpowiedziałam innej osobie, w Austrii dziecko, nawet jeśli jest małoletnie, zajmuje istotną pozycję w postępowaniach, które go dotyczą, zwłaszcza w sprawach dotyczących prawa do kontaktów (prawo do widzeń). To, w jakim stopniu opinia dziecka jest brana pod uwagę, zależy od jego wieku. 15-letni syn ma prawo do wypowiedzenia się w takim postępowaniu i do wyrażenia swojej opinii.
Zgodnie z § 104 ust. 1 AußStrG (Ustawa o postępowaniu pozasądowym) sąd, rozstrzygając kwestie związane z prawem do kontaktów, musi brać pod uwagę dobro dziecka, co obejmuje również uwzględnienie jego życzeń. Dzieci powyżej 14. roku życia mają ustawowe prawo do wysłuchania w toku postępowania. W związku z tym sąd jest zobowiązany do uwzględnienia opinii syna, o ile nie stoi ona w wyraźnej sprzeczności z dobrem dziecka. Dziecko może być również wysłuchane w obecności osoby zaufanej lub przedstawiciela prawnego.
Dodatkowo dziecko, które ukończyło 14 lat, ma prawo samodzielnie złożyć wniosek o uregulowanie prawa do kontaktów. Pokazuje to, że ustawodawca przyznaje dzieciom w tym wieku pewien zakres autonomii decyzyjnej w kwestiach dotyczących ich relacji rodzinnych.
Podsumowując: syn ma prawo zostać wysłuchany w toku postępowania. Sąd poważnie bierze pod uwagę jego opinię, o ile nie jest ona wyraźnie sprzeczna z dobrem dziecka. Po ukończeniu 14 lat syn może samodzielnie złożyć wniosek o prawo do kontaktów. To wszystko wynika z zasady, że dobro dziecka ma nadrzędne znaczenie w postępowaniach rodzinnych.