W trakcie rozmowy opowiedziała mi o swoich doświadczeniach w związku, który trwał kilka lat i stopniowo przeradzał się w toksyczną relację pełną manipulacji. Opowiadała, że partner regularnie podważał wiarygodność jej wspomnień, twierdząc, że „nigdy tak nie było” lub „to tylko twoja wyobraźnia”. W sytuacjach, gdy jasno wskazywała na konkretne zdarzenia, słyszała, że jest przewrażliwiona lub że przesadza. Z czasem zaczęła tracić pewność siebie, czując, że może faktycznie źle interpretuje rzeczywistość. Efektem tego było coraz większe uzależnienie od partnera, w którym poszukiwała potwierdzenia słuszności własnych spostrzeżeń, oraz głębokie poczucie dezorientacji.

W jej opowieści wyraźnie pobrzmiewała tęsknota za dawnym obrazem relacji i nadzieja na zmianę, które sprawiały, że mimo przykrych doświadczeń kobieta nie potrafiła jednoznacznie wskazać przejawów przemocy psychicznej. Czuła się winna z powodu swoich wątpliwości i bała się podjąć decyzję o odejściu.

W trakcie rozmowy skupiłam się na nazwaniu jej doświadczeń i potwierdzeniu, że jej emocje są uzasadnione. Wyjaśniłam mechanizmy gaslightingu, którego celem jest stopniowe podważanie rzeczywistości ofiary, a w konsekwencji – przejęcie nad nią kontroli.

Nasza rozmowa była dla niej przełomowa. Po raz pierwszy usłyszała, że jej odczucia nie są dowodem jej słabości, lecz skutkiem długotrwałej manipulacji. Poradziłam jej, aby zaczęła spisywać sytuacje, w których czuje się zdezorientowana, aby łatwiej mogła ocenić, jak często i w jakich okolicznościach dochodzi do manipulacji. Zachęciłam ją także do poszukania wsparcia u bliskich i rozważenia psychoterapii, która pomoże jej odzyskać pewność siebie i własną niezależność.

Czym jest gaslighting?

Zjawisko gaslightingu jest niestety coraz częściej spotykane w relacjach międzyludzkich. Warto podkreślać, że ta forma przemocy psychicznej może prowadzić do poważnych problemów emocjonalnych i psychicznych, w tym stanów lękowych, depresji oraz poczucia wyobcowania. Im więcej będziemy mówić o tym zjawisku, tym większa szansa, że osoby go doświadczające szybciej rozpoznają toksyczne wzorce i będą w stanie się przed nimi bronić.

Gaslighting to forma manipulacji psychologicznej, w której jedna osoba sprawia, że druga zaczyna wątpić w swoje odczucia, wspomnienia i zdrowy rozsądek. Jest to szczególnie niebezpieczne, ponieważ ofiara często nie zdaje sobie sprawy z tego, co się dzieje, a zamiast tego zaczyna wierzyć, że problem leży w niej samej.

Jak rozpoznać gaslighting?

Osoba stosująca gaslighting często używa następujących technik:

• negowanie faktów, np. „To nigdy się nie wydarzyło”, „Wymyślasz sobie”,
• bagatelizowanie emocji, np. „Przesadzasz”, „Jesteś zbyt wrażliwa”,
• zmienianie wersji wydarzeń, np. „Nigdy tak nie powiedziałem” lub „Źle mnie zrozumiałaś”,
• projektowanie winy, np. „To ty masz problem, nie ja”, „Zawsze robisz z igły widły”,
• sprawianie, by ofiara czuła się osamotniona i niepewna siebie, np. „Wszyscy myślą tak jak ja, tylko ty się czepiasz”.

Czym gaslighting różni się od zwykłych konfliktów?

Gaslighting nie jest zwykłą kłótnią czy nieporozumieniem. W zdrowych relacjach partnerzy mogą się nie zgadzać, ale wciąż szanują swoje uczucia i wspomnienia. Manipulacja gaslightingowa jest celowa i ma na celu podważenie poczucia pewności siebie drugiej osoby, a nie rozwiązanie problemu. Jakie to przynosi skutki? Osoby poddane manipulacji czują się zdezorientowane i niepewne siebie, częściej przepraszają, nawet gdy nie zrobiły nic złego, mają obniżone poczucie własnej wartości i mogą rozwijać objawy depresji lub lęku. Unikają też konfrontacji, bo boją się, że zostaną uznane za przewrażliwione.

Jak chronić się przed gaslightingiem?

Przede wszystkim, tak jak powiedziałam mojej rozmówczyni: ufać swoim uczuciom. Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, to znaczy, że warto się temu przyjrzeć. Warto także zapisywać fakty – prowadzenie notatek z rozmów pomoże ci sprawdzić, czy twoje wspomnienia są zgodne z rzeczywistością. Nie bez znaczenia jest rozmowa z bliskim lub terapeutą, aby uzyskać obiektywną perspektywę. Jeśli natomiast ktoś wielokrotnie podważa twój ogląd rzeczywistości, warto ograniczyć kontakt lub jasno mu zakomunikować, że nie pozwolisz sobie więcej na takie zachowanie.

W każdym razie uświadomienie sobie istnienia tego problemu to pierwszy krok do ochrony siebie i innych. Jeśli czujesz, że jesteś ofiarą gaslightingu, nie wahaj się szukać pomocy i wsparcia