Zgodnie z austriackim prawem o obowiązku szkolnym (Schulpflichtgesetz, 1985), każde dziecko mieszkające w Austrii podlega obowiązkowi kształcenia. Rozpoczęcie roku szkolnego następuje pierwszego września roku, w którym dziecko kończy sześć lat. Ta zasada ma charakter ogólny i powszechny, a jej celem jest zapewnienie równego dostępu do edukacji od najmłodszych lat.

Przepisy przewidują możliwość odroczenia rozpoczęcia nauki szkolnej w szczególnych przypadkach (np. gdy dziecko nie osiągnęło gotowości szkolnej – Schulreife). Jednak co do zasady już sześciolatek ma obowiązek rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej.

Nowe regulacje prawne

Latem 2025 r. opublikowano szereg istotnych ustaw wprowadzających zmiany w systemie edukacji. Zmiany te miały na celu unowocześnienie systemu edukacyjnego oraz dostosowanie go do nowych wyzwań, takich jak migracja, cyfryzacja i potrzeby kadrowe. Nowe rozwiązania:

• § 4 ust. 2 lit. b Schulunterrichtsgesetz (wchodzący w życie 1 września 2025) – dotyczy dzieci objętych obowiązkiem szkolnym, które nie korzystały wcześniej z instytucjonalnej edukacji przedszkolnej. Wprowadzono specjalne procedury adaptacyjne i dodatkowe wsparcie.
• Orientierungsklassen – jesienią 2025 r. utworzono specjalne klasy wprowadzające dla dzieci bez doświadczenia szkolnego, w szczególności uczniów imigranckich. Ich celem jest wyrównanie braków i stopniowe włączenie uczniów do regularnej edukacji.
• Anstellungserfordernisse-Grundsatzgesetz – kwalifikacje „Bachelor Professional” oraz studiów licencjackich (180 ECTS) z zakresu pedagogiki elementarnej uznano za wystarczające do zatrudnienia w przedszkolach i edukacji wczesnoszkolnej.

Od 1 września 2025 r. wchodzi w życie nowa konstytucyjna regulacja prawa do informacji – Art. 22a B-VG. Najważniejsze zmiany:

• zniesienie tradycyjnego obowiązku tajemnicy urzędowej (Amtsgeheimnis),
• wprowadzenie obowiązku proaktywnego ujawniania informacji przez organy publiczne, jeśli mają one znaczenie dla interesu ogólnego (np. raporty, ekspertyzy, umowy przekraczające 100 000 €),
• wprowadzenie prawa obywateli do uzyskiwania informacji na wniosek, którego szczegóły zostaną uregulowane w nowym Federalnym Prawie o Dostępie do Informacji (Informationsfreiheitsgesetz – IFG).

Choć reforma ma charakter ogólnopaństwowy, wpłynie również na edukację, np. jawność finansowania szkół, przejrzystość zatrudnienia czy udostępnianie danych statystycznych o wynikach nauczania.

Wsparcie materialne dla uczniów i rodzin

Od 2024 r. funkcjonuje rozszerzony program pomocy materialnej dla uczniów – „Schulstartplus!”, który zastąpił wcześniejsze „Schulstartklar!”. Program obejmuje:

• wsparcie rzeczowe – podręczniki, przybory szkolne, odzież, żywność, środki higieniczne,
• świadczenia wypłacane dwa razy do roku – wiosną i latem, aby odciążyć budżet rodzin w okresach największych wydatków szkolnych.

Średni koszt wyposażenia dziecka w pierwszej klasie szkoły podstawowej szacowany jest na ok. 200 € (zakres 90–300 €). Całkowite wydatki rodzin na edukację we wrześniu i październiku mogą sięgać 855 €. „Schulstartplus!” ma na celu wyrównywanie szans edukacyjnych, umożliwiając dzieciom z rodzin o niskich dochodach dostęp do pełnego wyposażenia szkolnego. Program jest kontynuowany w 2025 r.

Używanie telefonów komórkowych

Od 1 maja 2025 r. obowiązuje nowe rozporządzenie zakazujące używania telefonów komórkowych na terenie szkoły. Urządzenia mogą być zatrzymane przez nauczycieli aż do końca dnia szkolnego (wcześniej – tylko do końca pojedynczej lekcji). Celem tej zmiany jest ograniczenie stanu dekoncentracji u uczniów i poprawa jakości procesu dydaktycznego.

Organizacja dni wolnych w szkołach

Dni wolne od zajęć szkolnych regulują m.in.: a) Schulorganisationsgesetz (SchOG), b) Schulzeitgesetz 1985 (SchZG) i c) coroczne rozporządzenia Federalnego Ministerstwa Edukacji (BMBWF).

Można wyróżnić święta ustawowe (np. 1 stycznia, 1 maja, 26 października, 25 grudnia) – szkoły są wówczas zamknięte z mocy prawa, ferie szkolne: jesienne, świąteczne, semestralne, wielkanocne, zielonoświątkowe i letnie. Różnią się terminami między landami, Schulautonome Tage – każda szkoła może samodzielnie ustalić do 5 dodatkowych dni wolnych rocznie (np. tzw. „Fenstertage”). Należą tu też zwolnienia indywidualne (§ 45 SchUG) – z ważnych powodów rodzinnych, religijnych lub sportowych, na wniosek rodziców i za zgodą dyrekcji.

Niedozwolone jest natomiast samowolne przedłużanie wakacji przez rodziców, przekraczanie limitu pięciu dni autonomicznych czy skracanie roku szkolnego poniżej 180 dni dydaktycznych (§ 2 ust. 1 Schulzeitgesetz). Nieusprawiedliwiona nieobecność ucznia stanowi wykroczenie administracyjne (§ 9 Schulpflichtgesetz 1985). Rodzice mogą zostać ukarani grzywną do 440 €, a w przypadku recydywy – nawet do 2000 €. Szkoła ma obowiązek zgłoszenia naruszeń do organów nadzorczych, a w ciężkich przypadkach – nawet  do Jugendamtu.

Agata Wolińska-Umschaden, Polonika nr 310, wrzesień/październik 2025