Franciszek Józef I był najdłużej panującym monarchą w Europie, rządził aż 68 lat. Żartuje się, że dzięki niemu „wiek XIX trwał 116 lat, kończąc się wraz z jego śmiercią”.

Urodził się w 1830 roku, na tron wstąpił mając 18 lat. „Stało się to, czego od dawna się obawialiśmy, stało się nieuchronne” – takim tekstem opatrzony był jego nekrolog po tym, jak zmarł na zapalenie płuc 21 listopada 1916 r. w Pałacu Schönbrunn, dożywszy 86 lat. Pochowany został w katakumbach cesarskich kościoła Kapucynów w Wiedniu. W tym roku mija 100. rocznica jego śmierci. Co o nim wiemy?
Już w wieku 6 lat cesarz zaczął być przygotowywany na następcę tronu. Uczył się intensywnie 50 godzin tygodniowo. Władał, oprócz niemieckiego, językiem francuskim, włoskim, czeskim, węgierskim i polskim. W czasie drugiej wizyty inspekcyjnej w Krakowie podpisywał się już po polsku: Franciszek Józef I. Takie podpisy znajdują się m.in. w księdze pamiątkowej krakowskiej straży pożarnej czy Bractwa Kurkowego. W Galicji cieszył się dużą popularnością i sympatią, do dziś w krakowskich lokalach wisi więcej jego portretów, niż w Wiedniu.

Równie znana jak on była jego żona, cesarzowa Elżbieta, popularnie nazywana Sisi. Początkowo darzyła swego męża prawdziwą miłością, z czasem, coraz częściej podróżując po świecie, rzadziej bywała u jego boku. Osobiste nieszczęście dotknęło Franciszka Józefa podwójnie: jego syn, następca tronu Rudolf, popełnił samobójstwo, a dziewięć lat później, w roku 1898, została zamordowana jego żona, cesarzowa Elżbieta.

Za jego panowania miało miejsce wiele ważnych wydarzeń, z których najważniejszy okazał się wybuch I wojny światowej, co doprowadziło w 1918 r. do rozpadu Austro-Węgier.

Cesarz znany był z niechęci do nowinek technicznych: nie znosił samochodu, windy, telefonu, maszyny do pisania. Ale na szczęście lubił się fotografować i pozować do obrazów. Franciszek Józef był prawdopodobnie najbardziej uwiecznianą osobą w XIX wieku. W Austriackiej Bibliotece Narodowej znajduje się ponad 10 000 zdjęć, grafik i dokumentów osobistych.

Justyna Ossowska, Polonika nr 253, marzec/kwiecień 2016

Z okazji 100. rocznicy jego śmierci zostało zorganizowanych wiele wystaw, poświęconych temu najdłużej panującemu cesarzowi z rodu Habsburgów:

Franciszek Józef 1830–1916
16.3. –27.11.2016 r.
Pałac Schönbrunn, Schönbrunner Schlossstraße, 1130 Wien
Człowiek i władca: Wystawa jest poświęcona cesarzowi jako człowiekowi, jego przodkom, dzieciom, jego dzieciństwu oraz małżeństwu z Sisi.

Muzeum Wozowni Cesarskiej Wagenburg, Schönbrunner Schlossstraße, 1130 Wien
Blask i skromność: Na podstawie karet i strojów przedstawiony został blask i wizerunek cesarza. Ponadto podziwiać można cesarski ślub, koronację na Węgrzech oraz cesarski pogrzeb.

Wiedeńskie Muzeum Mebli Hofmobiliendepot, Andreasgasse 7, 1070 Wien
Uroczystości i codzienność: Tematem tej wystawy jest pokazanie rozdźwięku między skromnym prywatnym życiem monarchy a jego pełnym przepychu wizerunkiem.

Zamek Niederweiden (Dolna Austria), Niederweiden, 2292 Engelhartstetten
Polowania i czas wolny: W ramach tej wystawy ukazany został Franciszek Józef jako myśliwy, a także jego życie prywatne.

Sala reprezentacyjna Austriackiej Biblioteki Narodowej, Josefsplatz 1, 1010 Wien
Już od dzieciństwa Franciszek Józef był osobą publiczną. Aż do swojej śmierci był prawdopodobnie najczęściej uwiecznianą osobą w XIX wieku - prawdopodobnie również dlatego, że za jego panowania ilość wykonywanych zdjęć i filmów szybko rosła. W Austriackiej Bibliotece Narodowej znajduje się ponad 10.000 zdjęć, grafik i dokumentów osobistych Franciszka Józefa. Część z nich została zaprezentowana na tej wystawie. Ponadto zostaną po raz pierwszy zaprezentowane publicznie, odkryte w dopiero w 2015 r., oryginalne listy pożegnalne Mary Vetsery, która była kochanką następcy tronu Rudolfa i popełniła razem z nim dobrowolnie samobójstwo.

Szczegółowe informacje o wystawach: www.franzjoseph2016.at