Kiedy, ile, na jak długo?

Na wstępie tytułem przypomnienia przedstawiam przesłanki, które muszą być spełnione, aby móc ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych (Arbeitslosengeld). Otóż jedynie osoby bezrobotne, ale UWAGA! zdolne i chętne do pracy, które zarejestrują się we właściwym miejscowo urzędzie pracy (Arbeitsmarktservice – AMS) i są gotowe podjąć pracę także w minimalnym zakresie (Mindestausmaß), uzyskują prawo do wypłaty zasiłku.
Niniejsze prawo nabywają osoby, które ponadto przepracowały odpowiedni okres (podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu na wypadek utraty pracy). Dla osób po raz pierwszy ubiegających się o zasiłek i osób powyżej 25. roku życia okres ten wynosi minimum 52 tygodnie w ciągu ostatnich dwóch lat, a dla osób ponownie ubiegających się o zasiłek – minimum 28 tygodni w ciągu ostatniego roku. Osoby poniżej 25. roku życia stanowią wyjątek – wystarczy 26 tygodni w ciągu ostatniego roku (także przy pierwszym wniosku).
Maksymalny okres poboru świadczenia wynosi co do zasady 20 tygodni. Oczywiście w zależności od wieku i ilości okresów ubezpieczeniowych może on się wydłużać.

Zasiłek a pozostałe świadczenia
Osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Przysługują im (oraz ich doubezpieczonym członkom rodziny) wszelkie świadczenia z tego tytułu, m.in. pomoc lekarska, zasiłek chorobowy itd.
Aby otrzymać świadczenie, osoba upoważniona winna złożyć wniosek we właściwym miejscowo oddziale urzędu pracy – czyli we właściwym miejscowo AMS-ie.
Pobór zasiłku dla bezrobotnych jest możliwy przy jednoczesnym poborze zasiłku wychowawczego (Kinderbetreuungsgeld - KBG), jednakże wyłącznie wówczas, gdy osoba pobierająca świadczenie wychowawcze (KBG) udowodni, iż dziecko ma zapewnioną opiekę innego członka rodziny bądź miejsce w żłobku, przedszkolu lub u opiekunki czy Tagesmutter.
Pobierając zasiłek dla bezrobotnych można także wykonywać pracę na geringfügig, czyli w minimalnym zakresie, tj. do EUR 460,66 miesięcznie (dane na rok 2020), pod warunkiem, iż AMS zostanie o tym poinformowany i wszelkie obowiązki z tytułu zameldowania w AMS-ie będą nadal realizowane.
Warto pamiętać, iż osoby, które same wypowiedziały umowę o pracę (kolokwialnie mówiąc, same zwolniły się z pracy), są objęte 4-tygodniowym okresem blokady (Sperrfrist). W niniejszym okresie nie otrzymują wypłaty świadczenia.
Wysokość zasiłku
Co do zasady, wysokość zasiłku dla bezrobotnych zależna jest od momentu złożenia wniosku. Dla wniosków złożonych do 30 czerwca podstawę wyliczenia stanowi wynagrodzenie brutto plus wszelkie dodatki (Sonderzahlungen) z przedostatniego roku kalendarzowego, a dla wniosków złożonych po 30 czerwca – ostatniego roku kalendarzowego. Następnie odejmuje się składki na ubezpieczenie i podatek, czyli wylicza się kwotę wynagrodzenia netto, i z tej wysokości 55% stanowi zasiłek dla bezrobotnych. Zasiłek wyliczany jest w stawce dziennej i tak w zależności od dni kalendarzowych w danym miesiącu jego wysokość może ulegać zmianie.
Właściwy miejscowo urząd pracy
Co należy zrobić w sytuacji, kiedy AMS odmawia rejestracji z uwagi na brak właściwości miejscowej urzędu pracy? W takiej sytuacji zaleca się oczywiście niezwłoczny kontakt z profesjonalnym pełnomocnikiem, co nie jest warunkiem formalnym. Niezbędne jest natomiast złożenie wniosku o wydanie decyzji w sprawie, bowiem tylko od decyzji (Bescheid) można złożyć odwołania. Bardzo ważne, aby odwołanie złożone zostało w terminie, tj. w ciągu 4 tygodni od doręczenia decyzji.
W sytuacji masowej rejestracji w AMS-ie wywołanej sytuacją spowodowaną wirusem COVID-19, w przeważających przypadkach informacje otrzymywane z AMS-u okazują się bezzasadne. Brak weryfikacji indywidualnej sytuacji bezrobotnego nie daje podstawy do informacji o braku właściwości miejscowej austriackiego AMS-u. W niniejszych sytuacjach wniosek o wydanie decyzji powoduje, iż sprawa nabiera biegu i przypadek jest (dopiero!) analizowany.
Centrum interesów życiowych
Bardzo często odpowiedź odmowna wiąże się właśnie z brakiem właściwości miejscowej austriackiego AMS-u. Oznacza to, iż AMS wskazuje polski urząd pracy (powiatowy urząd pracy) jako właściwy do rejestracji i ewentualnej wypłaty zasiłku. Otóż w takich przypadkach niezbędne jest udowodnienie centrum interesów życiowych na terenie Austrii. Wskazują na to następujące czynniki: rodzina zamieszkała w Austrii, kontakty socjalne, udowodnione wydatki na terenie Austrii, rzadkie/nieregularne wyjazdy do Polski (do rodziny), duża odległość od miejsca zamieszkania (posiadanej nieruchomości/rodziny) w Polsce, warunki mieszkaniowe na terenie Austrii. Czym więcej wskazanych powyżej czynników występujących łącznie, tym większe szanse na pozytywne rozpatrzenie sprawy.
Problem bardzo często dotyczy osób pracujących w Austrii, a posiadających rodziny w Polsce. Regularny, cotygodniowy wyjazd do Polski, tym bardziej do miejscowości oddalonej o kilka godzin jazdy od Austrii, do miejsca, w którym żyją mąż/żona i/lub dzieci (szczególnie małe), nie tylko świadczą o posiadaniu centrum interesów życiowych w Polsce i braku związku z Austrią, ale też decydują o nadaniu statusu Grenzgänger, czyli pracownika mieszkającego w innym państwie, a pracującego w innym, regularnie (dziennie-cotygodniowo) przekraczającego granicę. Niniejsze osoby nie mogą ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych na terytorium Austrii. Właściwym dla nich miejscowo jest polski powiatowy urząd pracy miejsca zamieszkania bądź aktualnego pobytu.
Zwracam również uwagę, iż AMS weryfikuje wszystkie dotychczas złożone wnioski (w przypadku ponownego ubiegania się o zasiłek). Wskazane we wnioskach dane i stan faktyczny oraz przedłożone dokumenty, choć nie dotyczą aktualnego wniosku, również brane są pod uwagę.
W przypadku pozytywnego rozpatrzenia odwołania, świadczenie wypłacane jest wstecz za należny okres. Podjęte w międzyczasie zatrudnienie nie stanowi przeszkody w uzyskaniu wypłaty zasiłku za zaległy okres.

Agata Wolińska-Umschaden, Polonika nr 278, maj/czerwiec 2020