Zgodnie z wiedeńską ustawą o zabezpieczeniu społecznym (Wiener Mindestsicherungsgesetz, WMG), zabezpieczenie społeczne (Mindestsicherung) nazywane także potocznie „Sozialgeld” stanowi pomoc finansową dla osób w trudnej sytuacji materialnej.

Zabezpieczenie społeczne przede wszystkim służy zapewnieniu kosztów utrzymania i zamieszkania. Na jakich warunkach jest przyznawane? Zabezpieczenie społeczne mogą otrzymać wyłącznie osoby posiadające w Wiedniu swoje centrum życiowe (Lebensmittelpunkt). Są to osoby nie tylko zameldowane w Wiedniu na stałe (Hauptwohnsitz), ale faktycznie tam przebywające. Ponadto osoby te nie mogą posiadać dochodów albo dochody te nie mogą przekraczać minimalnych standardów, tj.
• osoby samotne lub samotnie wychowujące: EUR 1053,64
• pary (na osobę): EUR 790,23
• dodatkowo na małoletnie dzieci (na dziecko): EUR 284,48

Osoby ubiegające się o zabezpieczenie społeczne muszą posiadać obywatelstwo austriackie lub ich status musi być zrównany z obywatelami austriackimi (są to np. obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej). Wnioskodawcy muszą wykazać wolę pracy, np. poprzez zameldowanie w Urzędzie Pracy (AMS). Z obowiązku tego wyłączone są osoby, które z uzasadnionego powodu nie mogą jej wykonywać.
Osoby zdolne do pracy muszą zgodzić się na zatrudnienie, jakiego można od nich wymagać, oraz uczestniczyć w kursach kształcenia i dokształcania zawodowego i wszelkich działaniach na rzecz aktywizacji zawodowej. Należy przestrzegać terminów w instytucjach doradczych i opiekuńczych. W wypadku odmowy podjęcia zatrudnienia lub odmowy udziału w aktywizacji zawodowej następuje stopniowe zmniejszenie przyznanego dofinansowania na pokrycie kosztów utrzymania.
W wypadku osób w wieku 18–25 lat stosowane są różnorodne standardy minimalne. Osoby pobierające naukę, uczęszczające do szkoły, na kursy lub zatrudnione otrzymują wyższe świadczenia niż osoby, które aktywnie nie współdziałają.
Urząd weryfikując powyższe przesłanki każdorazowo analizuje także indywidualną sytuację rodzinną, majątkową i zamieszkania wnioskodawcy.
Nie posiadają prawa do zabezpieczenia społecznego osoby, które mają ukończone wykształcenie (np. Lehrabschluss, Fachschulabschluss) lub posiadają świadectwo maturalne, a także osoby, które nie mogą podjąć pełnego zatrudnienia z uwagi na podjęcie dalszej nauki (np. studiów).

Celem uzyskania zabezpieczenia społecznego należy wypełnić odpowiedni wniosek (formularz można otrzymać we wszystkich wiedeńskich ośrodkach pomocy społecznej lub ściągnąć ze strony www.wien.gv.at/amtshelfer). Dokładnie i zgodnie z prawdą wypełniony wniosek należy własnoręcznie podpisać. W przypadku osób pozostających w związkach małżeńskich, w związkach partnerskich lub w konkubinacie, wniosek winien zostać podpisany także przez małżonka/partnera lub konkubenta oraz pełnoletnie dzieci, mieszkające we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli uczęszczają do szkoły, a naukę szkolną podjęły przed ukończeniem 18. roku życia.
Do wniosku należy załączyć kopie następujących dokumentów:
• urzędowy dokument tożsamości ze zdjęciem, np. paszport (wszystkich osób mieszkających we wspólnym gospodarstwie domowym, również dzieci),
• decyzję Federalnego Urzędu ds. Cudzoziemców i Azylantów o udzieleniu azylu,
• aktualne prawo pobytu,
• akt małżeństwa,
• prawomocny wyrok rozwodowy/prawomocne postanowienie o rozwodzie, ugoda rozwodowa,
• akty urodzenia dzieci,
• aktualne zaświadczenia o dochodach, tj. zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia netto, o świadczeniu z ubezpieczenia zdrowotnego (np. zasiłek chorobowy lub rehabilitacyjny, zasiłek z tytułu opieki nad dzieckiem), zaświadczenie o alimentach, decyzję o przyznaniu emerytury/renty, decyzję o przyznaniu zasiłków, zaświadczenie o rodzaju i wysokości pozostałych przychodów,
• zaświadczenia o świadczeniach socjalnych, o które już̇ wystąpiono: wnioski o świadczenia z urzędu pracy, o świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego, alimenty, emerytura/renta i inne dochody,
• zaświadczenia majątkowe, tj. wyciągi z rachunków bankowych, posiadane oszczędności, papiery wartościowe, umowy z kasami budowlanymi (Bausparverträge), wartość wykupu ubezpieczenia na życie/funduszu emerytalnego, spadki, darowizny, parcele i pojazdy,
• zaświadczenia dotyczące najmu, tj. umowa najmu, zaświadczenie o wysokości aktualnego czynszu (z podziałem na poszczególne pozycje),
• poświadczenie własności rachunku bankowego (np. wyciąg z rachunku bankowego),
• legitymacja osoby niepełnosprawnej zgodna z §40 austriackiej ustawy federalnej o osobach niepełnosprawnych (BBG).
Wypełniony i podpisany wniosek wraz z kopiami dokumentów wskazanych powyżej należy złożyć osobiście we właściwym dla miejsca zamieszkania ośrodku pomocy społecznej (oddziale MA 40) lub wrzucić do skrzynki pocztowej w danym ośrodku. Wniosek można także wysłać pocztą zwykłą lub elektroniczną.
Następnie wydział spraw społecznych oraz prawa socjalnego i zdrowotnego rozpatrzy, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do zabezpieczenia społecznego i/lub zapomogi mieszkaniowej, oraz wyda decyzję na piśmie. Decyzja zostanie doręczona pocztą. Przysługuje od niej odwołanie.
Wnioskodawca ma obowiązek wystąpienia o wszelkie przysługujące mu roszczenia (np. alimenty). W przeciwnym wypadku może dojść do odmowy udzielenia lub wstrzymania świadczenia. Za okres odmowy bądź wstrzymania świadczenia nie przysługuje wyrównanie.

Przy obliczaniu świadczenia z zabezpieczenia społecznego nie uwzględnia się̨ 13. i 14. wynagrodzenia (wypłaty urlopowej i bożonarodzeniowej) oraz zwrotu nadpłaconych podatków z rozliczenia rocznego.
Jako majątek nie są interpretowane wypłaty: odszkodowań dla ofiar, zadośćuczynienia pieniężnego za ból i cierpienie, świadczeń przyznawanych na podstawie przepisów o odszkodowaniach socjalnych lub zaległych wypłat zasiłku rodzinnego, które można wyraźnie odróżnić od innych dochodów (np. odrębna książeczka oszczędnościowa).
Każdą zmianę w sytuacji dochodowej, majątkowej, rodzinnej i mieszkaniowej, każdą zmianę wysokości czynszu, pobyty poza Wiedniem, pobyty za granicą, w szpitalu, sanatorium oraz stacjonarne pobyty w innych placówkach, pobyty w więzieniu itp., pobieranie nauki szkolnej, nauki zawodu, udział w szkoleniach z urzędu pracy i działaniach integracyjnych, zmiany obywatelstwa i/lub rodzaju prawa pobytu, należy niezwłocznie zgłosić do urzędu. W przeciwnym razie urząd może zażądać zwrotu (wszystkich) udzielonych świadczeń.

W wypadku niewywiązania się̨ z obowiązku integracji (zgodnie z §6 austriackiej ustawy o integracji jest to przedłożenie podpisanego zobowiązania do integracji, udział i ukończenie kursów języka niemieckiego i kursów orientacyjnych) następuje stopniowane zmniejszenie dofinansowania na pokrycie kosztów utrzymania.
Po przedłożeniu legitymacji osoby niepełnosprawnej, zgodnej z §40 austriackiej ustawy federalnej o osobach niepełnosprawnych (BBG), przysługuje prawo do comiesięcznego dodatku w wysokości 18% dofinansowania dla osób wspieranych indywidualnie. Jednoczesne pobieranie tego dodatku i płatności specjalnych (§8 ust. 4 WMG) nie jest możliwe. Przy spełnieniu warunków do pobierania każdego z tych świadczeń udziela się świadczenia w wyższej kwocie.

Agata Wolińska-Umschaden, Polonika nr 298, wrzesień/październik 2023