Z okazji przypadającej w styczniu 100. rocznicy ogłoszenia przez prezydenta Woodrow Wilsona 14. punktowej Deklaracji, w której w trzynastym punkcie amerykański prezydent postulował stworzenie niepodległego państwa polskiego, Instytut Polski w Wiedniu zorganizował wieczór poświęcony temu wydarzeniu.

Z wykładem okolicznościowym „Od Deklaracji Woodrow Wilsona do współczesnych stosunków polsko-amerykańskich” wystąpił prof. dr hab. Zbigniew Lewicki z Katedry Amerykanistyki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
- Wilson był historykiem o znaczącym dorobku. Doszedł do godności rektora uniwersytetu Princeton, ale mierzył znacznie wyżej. Został gubernatorem stanu New Jersey, by po krótkim czasie zdobyć jako klasyczny czarny koń prezydenturę państwa. Intelektem i wiedzą przerastał innych polityków, co pozwoliło mu przeprowadzić zasadnicze reformy ustrojowe: doprowadzenie do stworzenia centralnego systemu bankowego było zapewne najważniejszym, ale dalece nie jedynym jego osiągnięciem. Odmieniwszy swoją uczelnię, swój stan, swój kraj – postanowił odmienić też i świat – podkreślił prof. Zbigniew Lewicki.
Jak zaznaczył podczas wykładu profesor Lewicki „wszyscy wzrastaliśmy w świecie, w którym Stany Zjednoczone były siłą dominującą i trudno nam wyobrazić sobie świat, w którym, jak na początku XX w., był to kraj postrzegany jako dziwne zjawisko z marginesu globu: terytorialne i ludnościowe mocarstwo, pozbawione stałej armii, kolonii i zainteresowania światem. Wilsona zmienił ten stan rzeczy. Po I wojnie Stany Zjednoczone nadal wprawdzie nie miały stałej armii ani kolonii, ale ich potencjalna zdolność do przewodzenia światu stała się oczywista dla wszystkich”.
W ocenie profesora konsekwencje zakończonej w 1918 r. wojny były traumatyczne dla całej Europy. Stanowiły też istotny element dla Stanów Zjednoczonych. Według prof. Lewickiego w dużej mierze za sprawą prezydenta Wilsona Stany Zjednoczone wkroczyły na arenę międzynarodową i zaczęły współdecydować o losie świata. Jak przypomniał prof. Lewicki poparcie przez prezydenta Wilsona dla utworzenia państwa polskiego było dopiero wstępem do kolejnych wydarzeń. W przypadku Polski przybrało to w pierwszym rzędzie postać powojennej pomocy humanitarnej. W styczniu 1919 r. Kongres przyznał 100 mln ówczesnych dolarów na zakup żywności dla 22 państw głodującej Europy, z czego ok. 55 mln przypadło Polsce. Podczas swojego wystąpienia prof. Zbigniew Lewicki przypomniał także kontakty Ignacego Jana Paderewskiego z ówczesnym amerykańskim prezydentem, w tym ich pierwsze spotkanie w listopadzie 1916 roku.
- Polska jest obecnie państwem bezpiecznym – ale zarazem państwem narażonym na oczywiste niebezpieczeństwo, mogące być wynikiem tyleż złych zamiarów, ile nieprzewidywalności naszych sąsiadów. Gdyby doszło do takiej sytuacji i potrzebowalibyśmy wsparcia, na kogo wówczas możemy liczyć? (…) Jedynym państwem, na które możemy liczyć w godzinie próby są Stany Zjednoczone – ocenił prof. Lewicki. Podsumowując dodał przy tym, że „Stany Zjednoczone i Polska nigdy ze sobą nie walczyły, nawet jeśli byliśmy przez jakiś czas we wrogich sojuszach (…) Ale przyjaźń i zaufanie trzeba kultywować zanim pojawi się zagrożenie. I dlatego dzisiejsza Polska doceniając wartość bliskich związków z innymi państwami Unii Europejskiej nie może sobie pozwolić na osłabianie więzi ze Stanami Zjednoczonymi”.
- Cieszę się, że w roku jubileuszowym, roku w którym obchodzimy 100. lecie odzyskania przez Polskę niepodległości możemy przybliżać naszym odbiorcom tutaj w Austrii tak ważne momenty odnoszące się do polskiej historii. Nasze rocznicowe wydarzenia w Instytucie Polskim rozpoczęliśmy przed tygodniem wykładem prof. Bogusława Dybasia, dyrektora Stacji Naukowej PAN w Wiedniu „Polska i rok 1918”. Dzisiaj dzięki profesorowi Zbigniewowi Lewickiemu spoglądamy na relacje polsko-amerykańskie i rolę prezydenta Wilsona w odzyskaniu przez Polskę niepodległości”. – powiedział dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu Rafał Sobczak.
Podczas wieczoru zaproszonym gościom oraz publiczności polskiej i austriackiej przybliżona została także postać polskiego patrioty, działacza niepodległościowego z Podkarpacia, Kamila Bogackiego, legionisty, osobistego lekarza marszałka Józefa Piłsudskiego, działającego w Stanach Zjednoczonych na rzecz kontaktów Polaków i polskich emisariuszy na czele z Feliksem Młynarskim z prezydentem Woodrow Wilsonem. Postać Kamila Bogackiego przypomnieli córka lekarza, Kamila Bogacka oraz jego biograf historyk Aleksander Bielenda. Zwieńczeniem spotkania był recital fortepianowy z utworami Ignacego Jana Paderewskiego w wykonaniu Natalii Rehling.