Założona w 1823 roku legendarna dynastia szklarska J.&L. Lobmeyr właśnie obchodzi 200. rocznicę swojego istnienia. Obecnie już szósta generacja członków tego rodu produkuje lustra, świeczniki, żyrandole, serwisy szklane i porcelanę.

Od 200 lat firma ma swoją siedzibę przy Kärntner Straße 26 w centrum Wiednia. Zachwyca oryginalnie zachowany portal sklepu firmowego, jak i piękno prezentowanych tam luksusowych przedmiotów. Przemawiają za tym długie i piękne tradycje. Producent szkła kryształowego J.&L. Lobmeyr był jednym z najbardziej znanych uczestników Wystawy Światowej w Wiedniu w 1873 roku i odniósł tam wielki sukces. Założyciel firmy Ludwig Lobmeyr otrzymał liczne nagrody za swoje projekty, a także sam zasiadał w jury. Nawiasem mówiąc, firmie pozwolono nawet wyposażyć Pawilon Cesarski, m.in. w misternie grawerowany serwis cesarski i imponujące lustro, które do dziś można podziwiać w sklepie przy Kärntner Straße. Ta rodzinna firma znana jest nie tylko z niezliczonych wzorów szkła do napojów, ale także imponujących i wspaniałych żyrandoli. Manufaktura szczyciła się dawniej tytułem „K&K– zaopatrzeniowca” dworu cesarskiego, który był głównym zleceniodawcą i odbiorcą jej wyrobów.

Lobmeyr – 200 lat manufaktury szkła
Austriacki fabrykant szkła Josef Lobmeyr (1792–1855) otworzył swój pierwszy sklep w Wiedniu w 1823 roku, przyczyniając się do rozwoju wzornictwa szkła artystycznego. Firma zaczęła współpracować z Warsztatami Wiedeńskimi i ich artystami: J. Hoffmannem, W. Rottenbergiem, M. Rothem. Lobmeyr stworzył własny styl opierający się na malowaniu farbami emaliowymi, czerpiąc z kultur wschodnich, orientalnych i stylu weneckiego. Jego lustra, kryształowe żyrandole, szklane serwisy nawiązują do modnego historyzmu i renesansu.
Firma i jej produkty stały się pożądanymi obiektami luksusu przy Kärntner Straße, a zamówienia napływały od bogatych mieszczan i samego dworu cesarskiego: z Schönbrunnu, Hofburga, a także z zagranicy: z dworów holenderskich, belgijskich, bawarskich, serbskich, greckich i bułgarskich. W 1835 roku Lobmeyr został oficjalnym dostawcą dworu „K. K Hofglaswärenhändler”.
W 1860 roku przedsiębiorstwo przejęli bracia Josef Junior i Ludwig Lobmeyr, którzy konsekwentnie promowali awangardę wiedeńską. To nowe podejście estetyczne we wzornictwie natychmiast przyniosło olbrzymie sukcesy, w tym na wielu międzynarodowych wystawach: w Paryżu, Mediolanie i Londynie. Na tej ostatniej w 1862 roku zostały wystawione serwisy do picia wody, niespotykanej urody cienkie szklanice i puchary, a także grawerowane i szlifowane szkło.
Kolejny udział na wystawie w Paryżu (1925 rok) zaowocował licznymi nagrodami i przyniósł jeszcze większy podziw i uznanie u odbiorców. Następne generacje członków tego rodu nieprzerwanie utrzymywały produkcję, a nawet doprowadziły do otworzenia nowego warsztatu w Steinschönau. Firma nadal się rozwijała – w 1946 roku otworzono szkoły zawodowe w Kramsach oraz Salzburger Cristallglas-GmbH. Do dziś prowadzący firmę znajdują swoich odbiorców, tworząc nowoczesne szkło podług zasady: „stara tradycja inspiruje i umożliwia nowoczesny design”.

Lobmeyr – luksusowy produkt, ciekawe techniki i słynni projektanci
Lobmeyr od początku istnienia współpracował z wieloma artystami, od Theophila Hansena, Adolfa Loosa i Josefa Hoffmanna po obecnych projektantów, takich jak Marco Dessí i Stefan Sagmeister. Znane „klasyki”, takie jak kultowa seria szklanek do picia „B” Josefa Hoffmanna, powstały szczególnie za sprawą współpracy z Wiener Werkstätte.
Jedną z najstarszych serii sygnowanych marką Lobmeyr jest serwis nr 4 z 1856 roku, który został zaprezentowany na Wystawie Światowej w Paryżu w 1873 roku. Prostota tego serwisu zachwyca do dziś. Z kolei najbardziej znanym żyrandolem Lobmeyr jest Starburst, wyprodukowany w 1966 roku dla Metropolitan Opera w Nowym Jorku.
Ich wyroby zdobiły także Centrum J.K. Kennedy’ego w Waszyngtonie i wnętrza budynków na moskiewskim Kremlu. Mniejsze produkty, jak karafka na wodę „Josefine”, przerodziły się w wyroby na co dzień używane przez wiedeńczyków. Szkło nieustannie zresztą fascynowało, poprzez swoją świetlistość i przeźroczystość przypominając kamienie szlachetne, a rozgrzewane w wysokich temperaturach zamieniało się w substancję niezwykle podatną do obróbki. Cienkie szkło zachwycało swoją lekkością, dlatego też posłużyło jako materiał do stworzenia słynnej „wiedeńskiej szklanki na wodę”. „Najwyższy czas, żeby krystalicznie czystą wodę, która płynie z wiedeńskich wodociągów, sączyć z odpowiednich szklanic” – stwierdził Lobmeyr. A wszak wiedeńska woda wiele znaczy dla kultury miasta, nawet więcej niż wino czy kawa.
Wiedeń ozdabiał swoim Lobmeyrem instytucje, teatry, kawiarnie i domy prywatne. Produkty tej marki spotykamy obecnie w Wiedeńskim Ratuszu w tzw. Czerwonym Salonie, np. żyrandole, które rozświetlają wysokie pomieszczenia. Wiedeński Hofburg również szczyci się elektrycznym oświetleniem sławnej manufaktury. Podobnie Hotel Sacher, Cafe Prückel i wiele innych słynnych instytucji były i są odbiorcami szklanych aranżacji.
Stosowana w firmie główna technika produkcji szkła jest nawiązaniem do starych, 200-letnich szablonów, co daje odbiorcom gwarancję świetnej jakości. Lobmeyr wykorzystał w swojej pracy technikę zwaną fusingiem (z ang. fuse – stapiać), tj. obróbki cieplnej szkła. Prace wykonywane tą techniką przypominają secesyjne witraże. Pozwala to na tworzenie wzorów na szkle oraz łączenie szkła kolorowego ze szkłem bezbarwnym. Powstałe w tafli szklanej reliefy, wklęsłości i wypukłości dają niezwykły efekt. Szklany produkt poddawany procesowi fusingu za każdym razem nabiera indywidualnego charakteru.
Zdecydowanie bardziej nowoczesną metodą zdobienia szkła jest piaskowanie, które polega na mechanicznej ingerencji w samą strukturę produktu. Jest to tworzenie wzorów przy pomocy materiału ściernego, z zastosowaniem strumienia pod dużym ciśnieniem, co daje efekt zmatowienia szkła. Jednak jest to bardzo pracochłonna technika szklarska. Grafiki wykonane ręcznie za pomocą profesjonalnych farb są estetyczne, subtelne, a każdy produkt wychodzący spod pędzla artysty staje się unikatem.
Innym sposobem zdobienia przedmiotów jest rozpowszechnione pod koniec XVII wieku grawerowanie, które można stosować na różnych materiałach, takich jak metal, kości, kamień i szkło. Efekt rzeźbiarski uzyskuje się za pomocą wirujących tarcz miedzianych. Powstałe reliefy efektownie uwypuklają wszelkie załamania światła na powierzchni. Podsumowując, szlifowanie, grawerowanie, piaskowanie, matowienie, sitodruk i flokowanie dają wiele możliwości zdobniczych kryształowego szkła.

Lobmeyr i wiedeński MAK
Prestiżowa wystawa Lobmeyra powstała w kooperacji z Vienna Design Week i takimi twórcami jak Max Lamb czy Martino Gamper. Wystawiono na niej około 300 obiektów wiedeńskiej firmy. Prezentacja wyrobów tejże manufaktury nie bez powodu odbywa się w MAK (wcześniej Muzeum Sztuki i Przemysłu K&K). Ta właśnie placówka wraz ze szklaną dynastią starała się rozpowszechniać sztukę użytkową, zlecając zadania słynnym projektantom.
Kuratorką wystawy jest Alice Story Liechtenstein. Zaprojektowana przez nią scenografia zachwyca swoją teatralnością – linią wiodącą nie jest chronologia, lecz intuicyjne grupowanie obiektów, co ma podkreślać ich artyzm. Wchodząc do przestrzeni wystawienniczej, wchodzimy do ciemnych pomieszczeń, w których uderza nas zachwycająca gra blasku szklanych obiektów z ich cieniem, sprowokowana przez mistrzowskie oświetlenie sal. Puchary, szklanice, flakony, lampy, żyrandole, kieliszki, kieliszeczki, lustra, rzeźby…
Co jeszcze? Sami zobaczcie!

Ewa Steinhardt, Polonika nr 297, lipiec/sierpień 2023

Wystawa w MAK
7.6.–24.9.2023
Stubenring 5, 1010 Wien
Wystawy w Lobmeyr
Od kwietnia do lipca 2023 roku oraz od września do grudnia 2023 roku
Kärntner Straße 26, 1010 Wien